Juul en Charles Mingus

Met deze woorden stelde Juul Anthonissen in het voorjaar van 1964 contrabassist Charles Mingus (1922-1979) voor aan de jazzminnende radioluisteraars. Mingus, 41, heeft er op dat moment al een bloeiende carrière op zitten. Als sideman speelde hij de voorgaande jaren onder meer met Duke Ellington, Lionel Hampton, Miles Davis en Charlie Parker. Tegelijkertijd bracht hij zich onder de aandacht van media en publiek als bandleader en componist en drukte in die hoedanigheden een onuitwisbaar stempel op de ontwikkelingen in de jazz. Ook Juul kreeg hem relatief snel in het vizier. Medio jaren '60 was hij al sinds enkele jaren een fervent verzamelaar van Mingus' platen. En wanneer Mingus optrad in het land, trachtte Juul er bij te zijn.

Zo was hij onder meer aanwezig op het (voor zover we konden nagaan) eerste concert dat Mingus in België gaf, in 1964. Dat was tijdens de inmiddels legendarisch geworden tournee met het Charles Mingus Sextet, verder bestaande uit Eric Dolphy (altsax, basklarinet, fluit), Clifford Jordan (tenorsax), Johnny Coles (trompet), die halverwege forfait moest geven vanwege ziekte, Jaki Byard (piano) en Dannie Richmond (drums). Het sextet startte de tour op 7 april in Parijs, trok noordelijk richting Amsterdam, Oslo, Stockholm en Kopenhagen, en reisde via Bremen terug naar Parijs, om te eindigen in Wuppertal en Stuttgart. Een “tussenstop” van Frankrijk naar Duitsland was voorzien in Luik, waar het sextet een concert speelde in het Palais des Congrès, volledig geregistreerd voor het tv-programma Jazz pour tous van RTBF. Slechts een handvol toeschouwers hadden de eer deze opname te mogen bijwonen; in een artikel uit 1979 beschrijft Juul hoe hij één van de gelukkigen was (Met Charles Mingus ging een humaan jazzgigant heen; in: Muziekkrant, 1979).

Ook in 1970 was Mingus van de partij in België. In Brussel dit keer, voor het Jazz from Newport festival in het Paleis voor Schone Kunsten. Hij speelde er op 2 november een concert, met Charles McPherson (altsax), Bobby Jones (tenorsax), Eddie Preston (trompet), Jaki Byard (piano) en Dannie Richmond (drums). Bij deze gelegenheid kreeg Juul de kans om Mingus en diens partner Sue persoonlijk te ontmoeten. Zoals we kunnen lezen in een minuut van een brief aan Sue (d.d. 10 juni 1972): “[…] I look forward to meeting Charles Mingus and you again. In fact I net (sic, dit moet 'met' zijn) you in Brussels with the Newport festival 1970.” Helaas zijn de details van deze ontmoeting ons onbekend.

1972: Jazz Bilzen

Het jaar daarop zou Juul Mingus een eerste keer trachten te boeken als artistiek adviseur en programmator van Jazz Bilzen. Ondanks interesse van zijn kant (zie onderstaand telegram van Sue Mingus aan Juul, d.d. 13 juni 1971), zou het concert evenwel niet plaatsvinden vanwege de beperkte financiële mogelijkheden. Misschien een geluk, want Jazz Bilzen 1971 ging de geschiedenis in als een ‘moeilijke’ editie. Zonder te veel in detail te treden, ontketende het festival dat jaar, nog voordat het van start ging, een kleine media-oorlog met veel tegenstrijdige berichten over de (al dan niet) teleurstellende programmatie (grote namen lieten het op het laatste moment afweten), het té hardhandige optreden van de politie, de onduidelijke communicatie van het organiserend comité, het gedrag van de festivalgangers, de bedroevende praktische organisatie, enz.

Mingus trad op zondag 20 augustus aan met zijn sextet. Charles McPherson (altsax) en Bobby Jones (tenorsax) waren opnieuw van de partij, verder waren er ook John Faddis (trompet, die Lonnie Hillyer verving tijdens de Europese tour), John Foster (piano) en Roy Brooks (drums): “Vaklui, die onder impuls van de geelhuidige boeddha – bassist meedraaien gaan in een kolk van hoogst persoonlijke, onmiskenbare Mingusklanken, of het nu gaat om een simpele blues, de spiritual When the Saints of de swing-klassieker Air Mail Special”, aldus berichtte Edmond (Mon) Devoghelaere in Het Laatste Nieuws van 22 augustus. De eerste samenwerking tussen Juul en Mingus werd door de kenner alvast positief geëvalueerd: “Kolkende Rollins en kokende Mingus maakten zo, na 22u, Jazz Bilzen tot Jazz Bilzen”.

1975: Hammerveld Jazz Festival en Hnita-Zolder

Ook in 1975 ondernam Mingus een tournee door Europa, dit keer met een kwintet bestaande uit George Adams (tenorsax), Jack Walrath (trompet), Don Pullen (piano) en Dannie Richmond (drums). Verschillende jazzfestivals stonden op het programma om de nieuwe lp’s Changes One en Changes Two voor te stellen, waaronder Kongsberg (Noorwegen), Pescara en Perugia (Italië), Åhus (Zweden), Montreux (Zwitserland), Juan-les-Pins Antibes (Frankrijk) én, op initiatief van Juul die als programmator bij het festival betrokken was, het Hammerveld Jazz Festival in Roermond (Nederland):

Tijdens deze tournee bracht Mingus ook een bezoek aan de Heistse Hnita Jazz Club. Op 7 juli speelde hij er, met dezelfde muzikanten, een concert op Hnita Zolder. In een kort interview bracht Frans Ieven (toenmalig medewerker van de openbare omroep) diezelfde avond nog verslag uit op de radio. Hij spreekt er onder meer over de figuur van Mingus, de ondraaglijke hitte op de zolder, de "hoge" inkomprijzen, het contact tussen muzikanten en publiek, en de - tegen alle verwachtingen in - goedgehumeurde bassist (beluister de fragmenten onderaan dit artikel).

1982: Mingus Dynasty

Ook na het overlijden van Mingus, in januari 1979, bleef Juul vol bewondering voor de imposante bassist en diens muzikale erfenis. Mingus Dynasty, één van de bands die Mingus’ weduwe Sue oprichtte om de composities van haar man blijvend onder de aandacht te brengen, trad in 1982 nog twee maal aan in Heist-op-den-Berg.